Είδη μύθων

Μέσα στο πεδίο των μύθων συναντούμε


Κοσμογονικούς-Κοσμολογικούς Μύθους

Είναι οι μύθοι που αναφέρονται στη Δημιουργία και τη φύση του κόσμου. Σχεδόν κάθε λαός έχει στην παράδοσή του τέτοιους μύθους. Η αρχαία ελληνική είναι από τις πιο γνωστές, (καθώς και αυτή της Βίβλου, που απ' ότι φαίνεται είναι αντίγραφο από παλιότερες Κοσμογονίες ). Οσον αφορά την Κοσμολογία, δηλ. τη συναντούμε παράλληλα με την Κοσμογονία σε όλους τους λαούς και συνήθως στα πλαίσια της Θεογονίας.





Εσχατολογικούς Μύθους

Βρίσκονται στο αντίθετο άκρο από τους κοσμογονικούς μύθους. Αναφέρονται στο τέλος του κόσμου, ο οποίος σύμφωνα με την παγκόσμια μυθολογία, όπως είχε μία αρχή θα έχει και ένα τέλος. Είναι πολύ γνωστοί αρκετοί μύθοι που μιλούν για το τέλος του κόσμου από φωτιά ή από κατακλυσμό ή σε μια τελική μάχη.
Ταυτόχρονα όμως υπάρχει και η αντίληψη για ένα νέο κόσμο, που θ' αναδυθεί μετά το τέλος του παλιού κόσμου. Οι μεσσιανικοί και χιλιαστικοί μύθοι πραγματεύονται αυτό το θέμα και τους συναντούμε και μέσα στα πλαίσια του χριστιανισμού.

Θεογονικούς Μύθους

Αυτοί οι μύθοι αναφέρονται στην καταγωγή των θεών, τους αγώνες και τις διαδοχές μεταξύ τους. Η Θεογονία του Ησιόδου είναι ένα κοντινό παράδειγμα σε μάς, αλλά υπάρχουν Θεογονίες με περίπλοκα γενεαλογικά δέντρα για όλες τις θεότητες των διαφόρων πάνθεων.

Μύθους πολιτιστικών ηρώων και σωτηριολογικούς

Είναι οι μύθοι που αναφέρονται σε πρώτους "ευρέτες", οι οποίοι φέρνουν στους ανθρώπους τα μέσα για ν' αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής. Βοηθούν την ανθρώπινη δημιουργία και την ολοκλήρωση του κόσμου. Ο Προμηθέας, με την προσφορά της φωτιάς στον άνθρωπο, είναι ένας από τους πρωταγωνιστές αυτών των μύθων.




Μύθους πρόνοιας και πεπρωμένου

Η Μοίρα και η Ανάγκη είναι ανώτερες και από τους θεούς; Ο άνθρωπος τι μπορεί να γνωρίζει για τη μοίρα του; Επηρεάζεται από τα άστρα; Η Θεία πρόνοια μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο; Σε όλα αυτά και παρόμοια ερωτήματα απαντούν αυτοί οι μύθοι.

Μύθους ανανέωσης και αναγέννησης

Αντίθετα με τη σημερινή δική μας πίστη στο γραμμικό χρόνο, ο κυκλικός χρόνο επικρατεί σ' αυτούς τους μύθους και στο μύθο γενικά. Τα πάντα στο σύμπαν αναγεννούνται και ανανεώνονται κυκλικά. Οι εποχές είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ολοι οι πολιτισμοί βασίζονται στην επανάληψη των κύκλων.




Μύθους Βασιλιάδων

Οι μεγάλοι βασιλιάδες της ιστορίας παρόμοια με τους εκπολιτιστές ήρωες είναι το επίκεντρο κύκλων με μύθους. Μύθοι προέλευσης δυναστειών, γενεαλογίες και ηρωικά κατορθώματα περιλαμβάνονται σε κύκλους μύθων με θέμα βασιλιάδες. Βέβαια και η αντίληψη για τη βασιλεία -αντίθετα με σήμερα- ήταν διαφορετική στις παραδοσιακές κοινωνίες που διατήρησαν τέτοιους μύθους.



Αιτιολογικούς Μύθους

Πάρα πολλά φαινόμενα φυσικά ακόμη και κοινωνικά περιβάλλουν τον άνθρωπο και οι αιτιολογικοί μύθοι αναφέρονται στην αιτία, την αρχή, το ξεκίνημα ή την εξήγησή τους. Ακόμη, αυτοί οι μύθοι αναφέρονται στο πώς ξεκίνησαν πολλά λατρευτικά έθιμα.

Ιστορικούς Μύθους

Είναι οι μύθοι που αναφέρονται στην ανθρώπινη ιστορία. Βρίσκουμε σ' αυτούς κύριο περιεχόμενο πολέμους και εκστρατείες, που έγιναν σε πανάρχαιους χρόνους. Το ιστορικό στοιχείο μέσα σ' αυτούς τους μύθους είναι σίγουρο, αν και δύσκολο ν' αποδειχθεί. Ο Τρωικός πόλεμος είναι μία τέτοια περίπτωση. Ολοι οι άνθρωποι πίστευαν ότι τα έπη του Ομήρου ήταν απλά και μόνο φανταστική μυθική ποίηση, μέχρι που οι αρχαιολογικές ανασκαφές στην Ελλάδα και την Τροία απέδειξαν την ύπαρξη του Ομηρικού κόσμου.





Ενα τμήμα των ιστορικών μύθων αποτελούν οι Ιδρυτικοί Μύθοι. Σ' αυτούς αναφέρονται οι "οικιστές" των διάφορων πόλεων. Αυτοί δηλ. που κάποτε ίδρυσαν μια πόλη. Κάθε πόλη ιδιαίτερα στην Ελλάδα είχε τον ιδρυτικό μύθο της και το μυθικό κτίστη, οικιστή-ήρωά της.



Πρέπει να έχουμε υπόψη ότι πλάι στο μύθο βαδίζουν και διάφορες αλληγορίες, παραβολές, θρύλοι και παραμύθι. Η αλληγορία υποδηλώνει μια ευρύτερη χρήση ενός παραπλανητικού και έμμεσου τρόπου έκφρασης.Στην αρχαία ελληνική όμως ο όρος αλληγορία δε χρησιμοποιόταν. Η ιδέα της κρυμμένης, υπολανθάνουσας έννοιας αποδιδόταν με τη λέξη υπόνοια και ο όρος αυτός χρησιμοποιείται από την αλληγορικη ερμηνεία του Ομήρου.

Η παραβολή υποδηλώνει μία παράθεση που συγκρίνει και αντιπαραθέτει αυτή την ιστορία με εκείνη την ιδέα. Συνήθως έχει διδακτικό, ηθικό χαρακτήρα.

Οι θρύλοι είναι αφηγήσεις που προσαρμόζουν μυθικά και φανταστικά στοιχεία στις περιπέτειες ενός ιστορικού προσώπου. Για πολλά σημαντικά ιστορικά πρόσωπα -κυρίως πολεμιστές- μετά το θάνατό τους εξυφαίνονται πάρα πολλοί θρύλοι στα μέρη που πέρασαν και έκαμαν κατορθώματα και μάχες.