Γαληνός

Ο Γαληνός, ένας από τους πιο ξακουστούς γιατρούς και φιλοσόφους της αρχαιότητας, γεννήθηκε στην Πέργαμο της Μ. Ασίας το 129 μ.Χ. Είχε έλξη για την Ιατρική, ασχολήθηκε με πολλές από τις ιδέες του Ιπποκράτη και διατύπωσε τις θεωρίες των διαθέσεων.

Επισκεπτόταν το ιερό του Ασκληπιού, όπου διδάσκονταν οι τεχνικές που βοηθούσαν ασθενείς και τραυματίες με σκοπό να περιοριστούν οι πόνοι τους.
Στην αρχή καθοδηγήθηκε από τον πατέρα του, τον αστρονόμο και μαθηματικό Νίκωνα, και ασχολήθηκε με τη μελέτη της Φιλοσοφίας.

Ο πατέρας του ήταν ένας ευκατάστατος και μορφωμένος άνθρωπος. Τη μητέρα του ο Γαληνός την παρομοίαζε με την Ξανθίππη, τη γυναίκα του Σωκράτη. Ο πατέρας του ασχολήθηκε πολύ με την εκπαίδευσή του.

Τον μύησε στην πλατωνική, την αριστοτελική, τη στωική και την επικούρεια φιλοσοφία και έστρεψε τα ενδιαφέροντα του γιου του στη Ιατρική, παρακινούμενος από ένα όνειρο που είχε δει. Στα δεκατέσσερά του ξεκίνησε τις σπουδές του στις παραδοσιακές σχολές φιλοσοφίας. Πολύ σύντομα στράφηκε στην ιατρική, με δασκάλους τους γιατρούς: Σάτυρο, Στρατόνικο και Αισχρίωνα. Οι ιατρικές του σπουδές άρχισαν από το Ασκληπιείο της Περγάμου και ολοκληρώθηκαν σε άλλα φημισμένα κέντρα της εποχής του, όπως στη Σμύρνη, την Κόρινθο και την Αλεξάνδρεια. Το 158 μ.Χ επέστρεψε στην Πέργαμο όπου άσκησε το επάγγελμα του γιατρού για τους τραυματισμένους μονομάχους, θέση που του έδωσε ο αρχιερέας του Ασκληπιείου.

Μέσα από ανατομικές μελέτες σε ζώα και τις παρατηρήσεις σε σχέσεις με τις σωματικές λειτουργίες, έφτιαξε ένα σύστημα ονοματολογίας των ιατρικών μεθόδων το οποίο με το πέρασμα των χρόνων επηρέασε τη θεραπευτική και ιατρική σκέψη.Η δόξα, το κύρος και η φήμη του ήταν πολύ μεγάλες και τον ονόμασαν «Δεύτερο Ιπποκράτη».

Τον 169 ο Μάρκος Αυρήλιος τον διόρισε γιατρό της οικογένειάς του και κυρίως του γιου του Κόμμοδου. Εκτός αυτού αρμοδιότητά του ήταν επίσης να επιλέγει τα καλύτερα κρασιά τα οποία είχαν φαρμακευτικό προορισμό. Ο Μάρκος Αυρήλιος έλεγε ότι, όπως ο ίδιος ήταν αυτοκράτορας των Ρωμαίων, ο Γαληνός ήταν αυτοκράτορας των γιατρών. Απέκτησε μεγάλη φήμη και είχε τεράστια ακτινοβολία που έμεινε ως τα χρόνια της Αναγέννησης.

Ο Γαληνός παρέμεινε σχεδόν μέχρι το τέλος της ζωής του στη Ρώμη, όπου ασχολήθηκε κυρίως με τη συγγραφή και την έρευνα. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, κατά το 200 μ.Χ επέστρεψε και πάλι στην Πέργαμο.

Τα έργα του, ήταν αρχικά γραμμένα στα ελληνικά κα έπειτα μεταφράστηκαν στα λατινικά και στα αραβικά. Έγραψε περίπου 500 συγγράμματα για την Ιατρική, τη Φιλοσοφία, την Ηθική, αλλά τα περισσότερα χάθηκαν στην πυρκαγιά του ναού της Ειρήνης στη Ρώμη. Κάποια διασώθηκαν από τους Άραβες και χρησιμοποιήθηκαν από γιατρούς τον 9ο αιώνα. Θεωρείται ο ιδρυτής της ανατομικής και θεμελιωτής της συγκριτικής ανατομίας.

Η Ιατρική, για τον Γαληνό, είναι τέχνη, που μοναδικό σκοπό έχει να

«σώζει και υγιάζειν τον άνθρωπον, ούτω δε πράττων ο ιατρός της φύσεως υπηρέτης και μιμητής».

Σύμφωνα με το Γαληνό, ο γιατρός δεν πρέπει να παραβιάζει τη φύση, αλλά να την υπηρετεί. Όλη η διδασκαλία του αναφέρεται στο έργο του Ιπποκράτη.Παραδέχεται, όπως και ο Ιπποκράτης, τα 4 στοιχεία:

γη, νερό, αέρα και φωτιά

και τις 4 ιδιότητές τους:

θερμό, ψυχρό, ξηρό και υγρό.

Περιέγραψε την κυκλοφορία του αίματος και μελέτησε το νευρικό σύστημα. Κλινικά εξέταζε χρησιμοποιώντας την ακρόαση, μετρώντας τις σφίξεις και αξιοποιώντας στοιχεία από τη μακροσκοπική εξέταση των ούρων.

Όσον αφορά τη θεραπεία, καταρχήν πίστευε στη φυσική αντίσταση του ίδιου του οργανισμού, αλλά κατασκεύαζε και ο ίδιος διάφορα σκευάσματα τα λεγόμενα «γαληνικά σκευάσματα».

Ακολουθούσε τη φαρμακευτική αρχή «Ενάντια εναντίοις εισίν ιήματα».

Παρόλα αυτά τόνιζε συχνά την ανάγκη να μην καταφεύγουν οι γιατροί στην πολυφαρμακεία. «Επεκτείνοντας το έργο του Ιπποκράτη, ακολουθούσε την αρχή ότι ένα πείραμα δεν αξίζει τίποτα εφόσον η εκτέλεσή του δεν στηρίζεται σε κάποια θεμελιωμένη συλλογιστική.

Οι 4 χυμοί του Ιπποκράτη, αντιστοιχούν – όπως υποστήριξε- σε 4 χαρακτηριστικούς ανθρώπινους τύπους: τον αιματώδη τύπο (το αίμα), το φλεγματικό (το φλέγμα), το χολερικό (η κίτρινη χολή) και στο μελαγχολικό τύπο (η μαύρη χολή) που κατά την άποψή του προδιαθέτει στην ανάπτυξη καρκίνου.

Η γαληνική αναλυτική μεθοδολογία συμπληρώνει τις ιπποκρατικές συνθετικές παρατηρήσεις και από τη σύζευξή τους γεννήθηκε αργότερα ο λεγόμενος «νέο – ιπποκρατισμός» .

Το σύστημα της Ιατρικής που βασίστηκε στα βιβλία του,

ονομάστηκε «Γαληνισμός».

Την Ιατρική την θεωρούσε τέχνη: ένα σύστημα προσαρμοσμένων γνώσεων με σκοπό να θεραπεύει και να σώζει τους ανθρώπους. Από τις έρευνές του, ξεχωρίζουν αυτές που αναφέρονται στην ανατομική των νεύρων, των αρτηριών και των φλεβών, στη ζωτική ανάγκη της αναπνοής, στους πυρετούς, στη νοσολογία, την επιδεσμολογία ή στη σύνθεση των φαρμάκων. Δεν υπάρχει σχεδόν τομέας της ιατρικής που να μην τον απασχόλησε.

Πίστευε ότι ο εγκέφαλος είναι η έδρα του λογικού και το κέντρο αισθήσεως και κίνησης, ενώ το πνεύμα είναι ένα μέσο της ψυχής για τη ζωτικότητά της και ανανεώνεται με την αναπνοή.

Έλεγε ότι το πνεύμα διακρίνεται σε «ψυχικό» που εδρεύει στον εγκέφαλο, σε «ζωτικό» που εδρεύει στην καρδιά, και σε «φυσικό» που εδρεύει στο συκώτι.

Έκανε τομές σε ζωντανά ζώα, κυρίως σε πιθήκους και γουρούνια (λόγω ομοιότητας με την ανθρώπινη σωματική κατασκευή) αλλά αρνιόταν την τομή στο ανθρώπινο σώμα ακόμη και νεκρό. Συμβούλευε τους άλλους γιατρούς, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό να μην δίνουν σημασία στις κραυγές των ζώων και να χρησιμοποιούν το νυστέρι χωρίς δισταγμό.

Με τις σταδιακές τομές του κατάφερε να καθορίσει τη λειτουργική περιοχή καθεμιάς από τις μεγαλύτερες δεσμίδες νεύρων.

Στο βιβλίο του «Περί λειτουργίας των μελών», έχει συμπεριλάβει τις μελέτες του για το σκελετό, το μυϊκό σύστημα και τα εσωτερικά όργανα.

Είχε αρκετούς εχθρούς, όχι μόνο εξαιτίας της φήμης του αλλά και επειδή ήταν αρκετά αλαζονικός για μερικούς και επιλεκτικός. Ένιωθε την ανάγκη να διορθώνει ή να αναιρεί τις γνώμες που διδάσκονταν στις διάφορες σχολές.

Έδωσε προτεραιότητα στη φιλοσοφία σε σχέση με την ιατρική. Η αναζήτηση της αλήθειας, χωρίς ιδιοτέλεια ήταν η κινητήρια δύναμη.

Με την εργασία του βοήθησε στην παράδοση και την αποδοχή των ιπποκρατικών έργων και στο να επανέρθει η φιλοσοφία στην ιατρική. Ονομάστηκε «συστηματικός» ή «εκλεκτικός», επειδή από όλες τις ιατροφαρμακευτικές σχολές της εποχής του, έπαιρνε στοιχεία που θεωρούσε αξιόλογα και απέρριπτε άλλα. Συνέβαλε κατά πολύ στην ανάπτυξη και την πρόοδο της ιατρικής, αλλά και της φυσικής επιστήμης και όλη αυτή η συμβολή του μπορεί να συγκριθεί μόνο με αυτήν του Ιπποκράτη. Υπήρξε για την Ιατρική ό,τι ο Αριστοτέλης για τη Φιλοσοφία.