Το φίδι-Πύθωνας και ο Απόλλωνας

Σε ορισμένες διηγήσεις υπάρχουν δυο φίδια, το ένα αρσενικό και το άλλο θηλυκό, αλλά μιλάνε για το θάνατο μόνο του ενός από τα δυο και δε λένε αν το άλλο έπαψε να υπάρχει. Δεν πρέπει λοιπόν να εκπλήσσει το γεγονός, ότι ξαναβρίσκουμε τη δυαδικότητα των λειτουργιών του Απόλλωνα μέσα ο' εκείνη του ίδιου του φιδιού. Υπάρχουν δυο όψεις του φιδιού, η μια ευμενής και η άλλη δυσμενής. Αυτό είναι που εξηγεί την αιτία, για την οποία το φίδι επιζεί τουλάχιστον στην ευμενή του λειτουργία, συνδεόμενο όχι μόνο με τη μορφή του Απόλλωνα, αλλά και μ' εκείνη του γιου του Ασκληπιού, του κατ'εξοχήν θεραπευτή θεού. Κατά τον ίδιο τρόπο, παρά την απαγόρευση των αγαλμάτων και τον κακοποιό ρόλο που αποδιδόταν στο πονηρό ζώο από τη διήγηση της Γέννεσης, ο Μωυσής δε φοβήθηκε να στήσει το άγαλμα ενός φιδιού, που οι αρχαίοι Εβραίοι εεπικαλούντο σαν θεραπευτή και σαν λυτρωτή μέχρι τη σχετικά μεταγενέστερη εποχή, οπότε το σύμβολο αυτό καταστράφηκε.
Το φίδι στη μυθική του μορφή, ήταν ιδιαίτερα ικανό να παίζει αυτούς τους εναλλασσόμενους ρόλους. Δεν είχε επέμβει σαν άρπαγας αθανασίας, παρά μόνο εξ αιτίας των διαδοχικών αποδερματώσεων, που φαίνονταν να παρέχουν καταχρηστικά οτο αντίστοιχο ζώο ένα προνόμιο φυλαγμένο κυρίως για τον άνθρωπο. Βλέπουμε λοιπόν, πως το φίδι μπορούσε να είναι διαδοχικά σύμβολο αθανασίας και θανάτου. Αυτές οι αποδερματώσεις εξ άλλου του φιδιού είναι που του επέτρεπαν να συμβολίζει επίσης τις φάσεις της σελήνης, καθεμιά με τη σειρά της, τη χάση και το γέμισμα της. Πρέπει να παρατηρήσουμε εν προκειμένου έναν κάποιο σεληνιακό συμβολισμό στη σύλληψη του ίδιου του Απόλλωνα, στον οποίο ήταν αφιερωμένος ο αριθμός επτά και που γι' αυτό το λόγο ονομαζόταν κάποτε "θεός της εβδόμης μέρας" (εβδομαγέτης).
Η δυαδικότητα των όψεων του Απόλλωνα ξανασυναντάτε ακόμα στη δυαδικότητα των βασικών τόπων της λατρείας του. Είναι ο Απόλλωνας, δηλαδή ο φονιάς ή ο καταστροφέας, που τιμούσαν στους Δελφούς, ενώ το νησί της Δήλου ήταν η εκλεκτή γη του Φοίβου του Φωτοβόλου. Αλλά αυτό δε σημαίνει καθόλου, ότι ο Απόλλωνας και ο Φοίβος είχαν ποτέ νοηθεί σαν ανεξάρτητες θεότητες. Πρόκειται απλά για τις δυο όψεις ενός ίδιου θεού.
Θα παρατηρήσουμε ακόμα, ότι το ιερό των Δελφών βρίσκεται γεωγραφικά δυτικά της Δήλου, άρα η δυτική πλευρά είναι πάντα εκείνη της γης των νεκρών. Όταν ο Φοίβος ταξιδεύει προς τους Δελφούς για να ασκήσει εκεί τα καθήκοντα του ως Απόλλων, κατεβαίνει βαθιά στον Άδη, μπαίνει στη σκοτεινή σπηλιά, κι αυτό για να νικήσει το φίδι που έχει εκεί την κρυψώνα του. Γνώριζαν επίσης στους Δελφούς και γιόρταζαν κάθε χρόνο, ένα άλλο ταξίδι του Απόλλωνα, που κατέβαινε σαν υπερβόρειος από το Βορρά προς το Νότο πάνω σ' ένα αμάξι, το οποίο έσερναν κύκνοι. Ήταν η διαδρομή που είχε κάνει ήδη η μητέρα του τότε, που την καταδίωκε το φίδι. Είναι πιθανό, ότι η συμπληρωματικότητα του Απόλλωνα και του Διονύσου, που αντικαθιστούσε το νεότερο αδελφό τον στους Δελφούς για τους τρεις μήνες του χειμώνα, κατέληξε να εξαλείψει τη δυαδικότητα που υπήρχε στη μορφή του ίδιου του Απόλλωνα.
Το φίδι της Γέννεσης ονομάζεται επίσης Δράκος στο βιβλίο της Αποκαλύψεως, όπου παρουσιάζεται σαν εχθρός της ουράνιας γυναίκας, που πρέπει να γεννήσει ένα θεϊκό γιό. Κατά τον ίδιο τρόπο η αντίπαλος της Λητούς είναι καμιά φορά μια δράκαινα που ονομάζεται Δελφύνη.

Το όνομα του φιδιού, είτε πρόκειται για τον Δελφυνο, είτε για την Δελφύνη, παραμένει στενά συνδεδεμένο μ' εκείνο της πόλης των Δελφών.

Όταν είναι Πύθωνας, είναι από το όνομα του Πύθου, που ήταν ειδικότερα ο βράχος στη βρωμερή σπηλιά που βρίσκεται στην ίδια πόλη. Η σύνδεση του φιδιού ή του δράκοντα με τη σπηλιά, στην οποία θεωρείται ότι έμενε και της οποίας υποτίθεται πως φύλαγε τα πλούτη, είναι μια σταθερά της μυθικής μορφολογίας.

Είναι εξ άλλου σε ετυμολογική σχέση με το φίδι των Δελφών, το ότι συμβαίνει στον Απόλλωνα να εμφανίζεται με τη μορφή ενός θαλάσσιου ζώου, του «δελφινιού», όπως στο δεύτερο μέρος του ομηρικού ύμνου, όπου βλέπει κανείς το θεό να φθάνει στο λιμάνι της μελλοντικής του κατοικίας, οδηγώντας το καράβι των ιερέων του, που κι αυτοί είχαν έρθει από την Κρήτη. Το δελφίνι, που είναι ένα είδος θαλάσσιου φιδιού, είναι λοιπόν μια ευεργετική μορφή, όπως μπορεί να δει κανείς ακόμα στην ιστορία του Αρίωνα, που φαίνεται να είναι ένα είδος αντιγράφου του Απόλλωνα.
Παρατηρούμε ακόμα εδώ, ότι υπάρχει ένα κακό φίδι, που φυλάει τους θησαυρούς της γης και ένα καλό φίδι, αυτό της θάλασσας, που ο Χριστιανισμός θα ταυτίσει με το λυτρωτή Ιχθύ. Όσο για το όνομα της πόλης των Δελφών, υποδεικνύει - προσδιορίζει σε τελευταία ανάλυση - τη ρίζα δελφ, που μπορούμε να αναγάγουμε εξ ίσου στη γη ή στη θάλασσα.
Στην Αποκάλυψη της Πάτμου εν τούτοις, το θηρίο της γης κι εκείνο της θάλασσας, θα είναι εξ ίσου κακοποιό, εξ αιτίας της προκατάληψης που είχαν οι Εβραίοι ενάντια σε κάθε τι θαλασσινό, προκατάληψη που δεν υπήρχε σίγουρα στους Έλληνες, οι οποίοι αναγνώριζαν στον Ωκεανό και στη Θέτιδα τη λειτουργία της "καταγωγής". Αυτό άλλωστε επιτρέπει να υποθέσουμε, ότι η αναπαράσταση του Χριστού σαν Ιχθύ -Λυτρωτή, δεν ήταν εβραϊκής πηγής. Υπάρχουν αναμφίβολα ακόμα μερικές συγγένειες μεταξύ του φιδιού των Δελφών κι εκείνου της Αθήνας (Εριχθόνιος), που απεικονιζόταν συντροφιά με την Αθηνά και υπήρξε το αντικείμενο της νοσηρής περιέργειας των θυγατέρων του Κέκροπα. Αλλά αυτή η ιστορία δε σχετίζεται άμεσα με την ιστορία του Απόλλωνα, εκτός από κάποιες αναλογικές απηχήσεις. Το φίδι της Αθήνας ήταν πάντως ένα ζώο ή ένα παιδί της Γης. Συνέβη για την ακρίβεια στον δελφικό Πύθωνα να ταυτιστεί με τον αιγυπτιακό Τυφώνα (ή μ' εκείνον της Θεογονίας του Ησίοδου), όταν ήθελαν να επιμείνουν πάνω στην κακοποιό του σημασία.